CAN THIỆP VIẾT TAY CHO TRẺ GIAI ĐOẠN SỚM

“Khi ta quan sát một đứa trẻ thực hiện viết tay, ta chưa thể chắc chắn rằng trẻ đã thực hiện đúng hay chưa, rằng tư thế ngồi hay cách cầm bút có ổn hay không,  thậm chí loại bút mà trẻ đang sử dụng có liệu có phù hợp?”

 Từ đó ta rút ra được rằng:

• Viết tay là kỹ năng cơ bản mà trẻ được tiếp cận từ rất sớm.
• Mỗi trẻ lại có khả năng tiếp cận và điều kiện tiếp cận khác nhau.
• Có nhiều yếu tố và thành phần tác động đến kỹ năng viết tay của trẻ.
• Việc tầm soát xem trẻ đã đủ điều kiện để sẵn sàng học viết tay hay chưa và cung cấp kiến thức đúng về viết tay cho trẻ là rất quan trọng.

KHÁI NIỆM VỀ CHỮ VIẾT

• “Chữ viết tay“, cũng giống như ngôn ngữ nói, là một phương tiện để diễn đạt ngôn ngữ và nó có thể lưu lại lâu dài. Một số người cũng gọi nó là “Ngôn ngữ của tay”. Đó là phương thức mang tính thể chất để diễn đạt suy nghĩ và ý tưởng và cũng là một phương tiện giao tiếp với người khác”.

– From National Handwriting Association.

• “Chữ viết tay – là một cách cụ thể mà một người có thể chuyển thể thành chữ bằng bút hoặc bút chì”

– From Cambridge Dictionary

Do vậy, viết tay là một hình thức giao tiếp hay là sự ghi lại suy nghĩ bằng hệ thống ngôn ngữ biểu tượng và ký tự thông qua việc sử dụng tay cùng với công cụ viết.

CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG LÊN VIẾT TAY

1. Cấu trúc và chức năng cơ thể
   • Kỹ năng vận động: Kiểm soát tư thế và thăng bằng, vận động tinh, điều hợp hai tay, sức mạnh cầm nắm
   • Nhận thức và ngôn ngữ: Hứng thú, tiếp thu được sự ghi nhớ, nhận thức được vị trí….
   • Nhận cảm và cảm giác: Nhận thức về không gian và cơ thể, nhận biết được hình dáng ký tự và các chi tiết nhỏ.
   • Sự kết hợp các kỹ năng: kỹ năng kết hợp và sử dụng đồng thời nhiều kỹ năng khác nhau.
   • Năng lực, kinh nghiệm: Sự thuần thục khi xử lý tác vụ dựa trên số lần đã thực hiện tác vụ đó
   • Động lực: Mục tiêu hay mong muốn đạt được khi thực hiện tác vụ.
2. Các yếu tố môi trường
   • Sự hỗ trợ và các mối quan hệ: Trong quá trình làm quên với viết tay, tác động của những mối quan hệ như người thân trong gia đình, bạn bè, thầy cô giáo…là vô cùng quan trọng.
   • Môi trường vật lý: Các tác động từ dụng cụ viết, bàn ghế, âm thanh, ánh sáng….
   • Thái độ và sự mong đợi: Ở đây đề cập đến cảm xúc, thái độ hay mong muốn từ những người xung quanh trẻ như bố mẹ, giáo viên,…lên trẻ cũng có thể tác động đến sự tham gia viết tay của trẻ.

CAN THIỆP VIẾT TAY

1. Can thiệp về tư thế   
   • Chân để phẳng trên sàn hoặc trên bề mặt rộng được nâng cao.
   • Trong khi ngồi – phía sau đầu gối (nhượng chân) nên cách ghế khoảng 2 ngón tay để tránh bị đè 
   • Ngồi trên ghế sao cho hông gập khoảng 90° với lưng được hỗ trợ chêm lót.
   • Khoảng cách thân người tới bàn là khoảng một nắm tay
   • Chiều cao bàn cần được điều chỉnh để cẳng tay thoải mái nhất, thân người không bị gù, khom (bàn quá thấp) hoặc nâng vai/cánh tay (bàn quá cao)
   • Bề mặt viết sạch sẽ, bằng phẳng và ngăn nắp.

   

2. Chiều cao bàn ghế: Bàn nên có chiều cao phù hợp để có thể nâng đỡ cẳng tay và đồng thời dễ dang di chuyển tay                 

CAN THIỆP VỀ BÚT VÀ CÁCH CẦM BÚT

1. Hướng dẫn cầm bút
   • Kiểm tra trẻ đã sẵn sàng hay chưa (phát triển theo độ tuổi) trước khi yêu cầu trẻ viết
   • Cầm bút kiểu “3 điểm linh hoạt” là hiệu quả nhất. Khuyến khích khoảng cách 2 cm giữa đầu ngón tay và ngòi bút- khoảng cách này có thể rộng hơn một chút đối với trẻ thuận tay trái. Giữ bút quá gần hay quá xa đầu ngón tay hay giữ bút quá chặt cũng sẽ gây khó khăn cho trẻ khi viết.
   • Khuyến khích trẻ sử dụng tay không viết để ổn định giấy/vở và điều chỉnh vị trí bàn tay giữ giấy khi viết xuống dòng.
   • Khi viết, trẻ nên quan sát được ngòi bút của mình để có thể nhìn thấy được chữ trẻ đang viết. Điều này có thể khó khăn hơn với trẻ thuận tay trái. 

CAN THIỆP VỀ ÁP LỰC CẦM, NẮM BÚT

• • Áp lực vừa phải rất quan trọng cho quá trình viết trôi trảy và giảm nguy cơ đau tay khi đang viết của trẻ
  • Sử dụng các công cụ hỗ trợ giảng dạy như giấy than, bút chì kim, bút phát sáng…để kiểm soát áp lực
  • Thử một số bài tập khởi động thô và tinh trước và trong quá trình viết
  • Sử dụng giấy than để bên dưới lớp giấy viết với các mức độ như P2-sao chép; P3-bóng mờ; và P4-vô hình
  • Sử dụng bút chì có độ H hoặc B phù hợp để cải thiện tầm nhìn – đặc biệt là với trẻ có áp lực cầm bút nhẹ khi viết.
  • Sử dụng bút phát sáng – Đèn sáng khi áp lực viết trên giấy lớn và ngược lại

Phương pháp can thiệp kỹ năng viết tay cho trẻ giai đoạn sớm mang nhiều kiền thức nền tảng thuộc Hoạt động trị liệu thích ứng môi trường và Vật lý trị liệu cấu trúc – chức năng cơ thể. Điều này mang đến cho trẻ sự chắn chắn hơn trong việc cải thiện kỹ năng viết tay như giảm đau mỏi và cản trở khi viết, cải thiện nét đẹp chữ và tốc độ viết, viết trôi chảy và duy trì được độ bền khi viết, ngăn ngừa bù trừ và biến dạng khớp của trẻ.

Phương pháp can thiệp kỹ năng viết tay cho trẻ giai đoạn sớm nên phổ biến tại các bệnh viện nhi, bệnh viện có Hoạt động trị liệu, bệnh viện có thành phần bệnh nhân là trẻ em có vấn đề về viết tay, trường học và tại gia đình có phụ huynh muốn cải thiện kỹ năng viết tay của trẻ,…

Vai trò của Hoạt động trị liệu trong can thiệp viết tay là rất quan trọng, khi mà yếu tố tác động rất lớn đến viết tay đó là môi trường và con người. Nhờ sự thay đổi môi trường xung quanh và cung cấp kiến thức về công cụ thích nghi, Hoạt động trị liệu đã đóng góp một phần lớn trong công cuộc cải thiện kỹ năng viết tay ở trẻ.

(Trần Triệu Vương Dũng – Cử nhân HĐTL, ĐH Y Dược TP.HCM 2016-2020)